„Kobiece teksty dla teatru”- czytania performatywne | 6-8.05.2022
05.05.2022
Teatr niemieckojęzyczny należy do tych obszarów współczesnej kultury, który bardzo szybko reaguje na społeczne i polityczne problemy, na toczące się w przestrzeni publicznej dyskursy oraz wyzwania, jakie stoją przed nowoczesnym i globalnym, żyjącym na poły w digitalnej rzeczywistości, społeczeństwem. Wśród twórców przemawiających własnym i donośnym głosem coraz większą grupę stanowią dramatopisarki. Podejmując w swoich tekstach ważne dla kobiet problemy i opowiadając o nich z kobiecego punktu widzenia kontestują zastany porządek społeczny. Ich sztuki dotykają takich tematów jak: małżeństwo, seksualność, religia czy polityka, w których pozycja kobiet została dawno temu wyznaczona przez mężczyzn i w których ewolucja ciągle jest słabo odczuwalna. Autorki przyglądają się też zmianom emancypacyjnym, jakie zaszły w ciągu ostatnich dziesięcioleci i próbują dokonać bilansu start i zysków, jakie przyniosły kobietom wywalczone prawa.
Ważnym punktem projektu jest przypomnienie dramatopisarek tworzących w czasach Republiki Weimarskiej, które są ponownie odkrywane i wystawiane bądź wydawane: Anny Gmeyner oraz Eleonory Kalkowskiej.
Wraz z Dom Norymberski w Krakowie oraz Goethe-Institut Krakau Akademia Sztuk Teatralnych im. St. Wyspiańskiego w Krakowie zaprasza na czytania sceniczne niemieckojęzycznych sztuk teatralnych, których autorkami są kobiety. Zaprezentujemy sztuki Ewe Benbenek, Rebekki Kricheldorf, Sibylle Berg, Svenji Violi Bungarten oraz tekst „Automat bufetowy” Anne Gmeyner z 1932 roku. Zapraszamy również na spotkania z autorkami oraz dyskusję wokół twórczości zapomnianych dramatopisarek czasu Republiki Weimarskiej.
Miejsce: Akademia Sztuk Teatralnych, ul. Straszewskiego 22, Scena 210
Koncepcja i organizacja projektu:
Renata Kopyto, Dom Norymberski
Iga Gańczarczyk, Pracownia Dramaturgiczna AST
Współpraca:
Dorota Krakowska, Goethe-Institut w Krakowie
Organizatorzy:
Dom Norymberski
Akademia Sztuk Teatralnych im. St. Wyspiańskiego w Krakowie
Partnerzy:
Goethe-Institiut w Krakowie
Pracownia Dramaturgiczna AST
Projekt zrealizowano ze środków Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej.
PROGRAM
6 maja 2022 | piątek
godz. 17:00 – czytanie sceniczne sztuki Ewe Benbenek „Bękart tragedii”.
tłumaczenie: Artur Kożuch
reżyseria, video i multimedia: Wera Makowskx (IV WRD),
dramaturgia: Julia Nowak (I WRD)
kostiumy: Bellon Cornutta
obsada:
Marta Piętka (III WA)
Magdalena Kawecka (II WTT)
Anita Szepelska (III WA)
Zofia Justyńska (II WA)
Michalina Jakubiak (II WA)
Bohaterka sztuki Ewe Benbenek, podobnie jak autorka, wyjechała z rodzicami z Polski do Niemiec jako dziecko. Jej życie naznaczone jest poczuciem braku przynależności. Na jednym jego biegunie znajduje się konserwatywna, przywiązana do katolickich wartości i powracająca do wojennych wspomnień babcia, na drugim matka, niepotrafiąca odnaleźć się w nowej, niewolnej od upokorzeń, rzeczywistości. Narratorka pragnie wyrwać się z tej klaustrofobicznej sytuacji, a swoją frustrację zamienia w swego rodzaju oratorium przepełnione uczuciem gniewu, irytacji i furii. Szczery, mądry i aktualny tekst Ewe Benbenek zdobył w 2021 roku Nagrodę Dramatyczną przyznawaną podczas festiwalu „Stücke” w Mühlheim, na którym prezentowane są najlepsze sztuki obszaru niemieckojęzycznego.
godz. 20:00 – czytanie sceniczne sztuki „Złoty interes” Rebekki Kricheldorf
tłumaczenie: Jacek Kaduczak
reżyseria: Kalina Jagoda Dębska (II WRD)
dramaturgia: Klaudia Gębska (I WRD)
muzyka/dźwięki: Antoni Skrzyniarz
wideo/scenografia/kostiumy: Zofia Tomalska
ruch: Katarzyna Anna Małachowska
obsada:
Kopciuszek – Weronika Zajkowska (I WRD)
Mom – Katarzyna Anna Małachowska
Dad – Sławomir Maciejewski
Sis – Angelika Smyrgała (III WA)
Sista – Wiktoria Krążek (III WA)
Książę – Denis Kudiyenko (II WA)
Gołąbek & Gołąbka – Bartosz Gomoła (III WA) & Bartosz Czarny (III WA)
Zabawny i przewrotny tekst Rebekki Kricheldorf to współczesna wersja „Kopciuszka”. Trzy dorastające córki trzeba wydać dobrze za mąż. Na matrymonialnym rynku w cenie jest młodość i uroda, które matka zamierza odpowiednio wykorzystać. Wyemancypowany Kopciuszek kontestuje instytucję małżeństwa i sprzeciwia się planom macochy. Autorka osadza swoją sztukę w świecie Instagrama i popkultury, bawi się współczesnym młodzieżowym językiem wplatając w niego cytaty z literatury, filozofii i obowiązującego dyskursu ideologiczno-politycznego. I choć przyświecają jej idee feministyczne pokazuje, że proste i radykalne działania na rzecz wyzwolenia kobiet nie zawsze przynoszą zamierzony skutek i że nie ma złotego środka na osiągnięcie niezależności i równości płci.
Prowadzenie spotkań: Martyna Wawrzyniak, Akademia Sztuk Teatralnych w Krakowie
7 maja 2022 | sobota
godz. 17:00 – „Zeittheater” lecture performance – wokół Eleonory Kalkowskiej.
godz. 18:00 – czytanie sceniczne sztuki Anne Gmeyner „Automat bufetowy”.
tłumaczenie: Iwona Uberman
reżyseria i dramaturgia: Adrianna Alksnin
scenografia: Katarzyna Sobolewska
obsada:
Justyna Zielonka
Marcin Piotrowiak
Kacper Kujawa (II WA)
Michał Badeński (II WA)
Bartosz Czarny (III WA)
Maciej Kobiela (IV WA)
Gdzieś na obrzeżach małego miasteczka Adam spotyka nieznaną Evę, udaremniając jej samobójstwo. Mężczyzna wraz z żoną prowadzi restaurację, tytułowy Automat bufetowy, gdzie zbierają się przedstawiciele lokalnej społeczności. Piękna młoda kobieta, która pojawia się w lokalu, niczym katalizator wyzwala w nich ukryte do tej pory emocje: frustracje, niespełnione aspiracje, zawiść czy urażoną ambicję. Każdy pragnie pozyskać jej względy i wykorzystać to do własnych celów. Zapomnianą, lecz bardzo aktualną sztukę Anny Gmeyner, przypomniał wiedeński Burgtheater. Inscenizacja w reżyserii Barbary Frey znalazła wśród 10 najlepszych przedstawień teatralnych obszaru niemieckojęzycznego prezentowanych w ramach przeglądu Theatertreffen w 2021 roku.
godz. 19:30 – Łowienie w ciemnych odmętach: Anne Gmeyner i Eleonora Kalkowska – zapomniane dramatopisarki czasu Republiki Weimarskiej. Spotkanie z Lisette Buchholz i Anną Dżabaginą.
Prowadzenie: Anna R. Burzyńska, Uniwersytet Jagielloński.
Anna Gmeyner urodziła się w Wiedniu w 1902 roku i podobnie jak jej bohaterki sceniczne pozostała outsiderką. Pochodziła z liberalnej rodziny żydowskiej, w 1920 r rozpoczęła studia na Uniwersytecie Wiedeńskim, a pięć lat później przeniosła się do Berlina, gdzie pracowała jako dramatopisarka i dramaturżka w teatrze Erwina Piscatora. Jej krytyczny społecznie i satyryczny tekst „Automat bufetowy” z 1932 z powodzeniem wystawiano na scenach Hamburga, Berlina i Zurychu. Kariera Gmeyner jako dramatopisarki została przerwana po dojściu Hitlera do władzy i przymusowej emigracji. Eleonora Kalkowska urodziła się w 1883 roku w Warszawie i była polsko-niemiecką pisarką. W 1907 roku wydała wznowiony niedawno „Głód życia”, a rok później podjęła studia aktorskie w seminarium Maxa Reinhardta. Pracowała w teatrze we Wrocławiu i w Schauspielhaus w Berlinie. Sławę przyniósł jej dramat „Josef“, wystawiony w 1929 w Dortmundzie i miesiąc później w Berlinie. Jego tematem była sprawa polskiego robotnika Jakubowskiego, straconego w roku 1926 na podstawie fałszywego oskarżenia. Po przejęciu władzy przez Hitlera w 1933 roku była dwukrotnie aresztowana. Po interwencji polskiego konsula wyszła na wolność, a następnie wyemigrowała do Paryża i potem do Londynu.
8 maja 2022 | niedziela
godz. 17:00 – czytanie sceniczne sztuki Sibylle Berg „I na pewno razem ze mną zniknął cały świat“
tłumaczenie: Iwona Nowacka
reżyseria i dramaturgia: Olga Ciężkowska (IV WRD) i Dominika Przybyszewska (II WRD)
muzyka na żywo: Natan Kryszk
wideo i przestrzeń: Katarzyna Pawelec, Kuba Kotynia
obsada:
Małgorzata Zawadzka
„Czy naprawdę uwierzyłyśmy, że uda nam się uratować świat? Zwykle leżałyśmy ozdobione, feministycznymi, marksistowskimi i queerowymi książkami, których tytuły nas przerosły, bo wolałyśmy oglądać seriale.” – to jeden z głosów, jakie pojawiają się w sztuce Sibylle Berg. Kolejny zaś dodaje: „Czy ktoś przygotował nas na zniewagi, których doświadczamy? Że nagle stajemy się kompletnie nieważne? Niewidoczne, nawet jeśli przestrzegamy zasad, tak tych, które stworzono tylko dla kobiet!”. Pełen gniewu, ale i siły, inteligentny i zabawny tekst o kobietach i dla kobiet miał swoją premierę w berlińskim Gorki Theater, był prezentowany w ramach festiwalu „Stücke” w Mühlheim i został wybrany „sztuką roku” w ankiecie krytyków w sezonie 2020/21 przeprowadzonej przez Theater Heute.
godz. 20:00 – czytanie sceniczne sztuki „Maria Magda” Svenji Violi Bungarten
tłumaczenie: Iwona Nowacka
reżyseria: Piotr Sędkowski (I WRD)
dramaturgia: Weronika Zajkowska (I WRD)
muzyka: Aśka Grochulska (Virtual Geisha)
scenografia i wideo: Karina Gorzkowska
obsada:
Faustyna Ostróżka
Karolina Kazoń
Lidia Bogaczówna
Katarzyna Borkowska (IV WA)
Sztuka „Maria Magda” zdobyła w maju 2021 roku główną nagrodę w prestiżowym konkursie nowej dramaturgii Stückemarkt w Heidelbergu. Pisano o niej w prasie niemieckiej, że jest to radykalny tekst feministyczny, zdecydowanie najodważniejszy spośród nominowanych utworów. To dramat wyjątkowy; czasem ponury, z pogranicza snu i jawy, ale nie pozbawiony dystansu i poczucia humoru. Autorka sprawnie bawi się gatunkami science fiction i horroru. Dotyka tematów trudnych: dojrzewania, seksualności, grzechu i winy, świętości, kobiecości, macierzyństwa, władzy i dominacji. (Opis za PC Drama)
Prowadzenie spotkań: Daria Kubisiak, Uniwersytet Jagielloński
Gościnie:
Ewe Benbenek urodziła się w 1985 roku w Kamiennej Górze, w Polsce. Studiowała kulturoznawstwo i nauki polityczne. W latach 2014-2019 Benbenek pracowała w Instytucie Współczesnej Literatury Niemieckiej/Badań Teatralnych na Uniwersytecie w Hamburgu.
Jej debiutancka sztuka „Bękart tragedii” miała premierę w 2020 roku w wiedeńskim Schauspielhaus w reżyserii Floriana Fischera, a w 2021 jej autorka otrzymała Nagrodę Dramaturgiczną na festiwalu „Stücke“ w Mülheim. W tym samym roku została wyróżniona w plebiscycie krytyków czasopisma Theater Heute jako najlepsza młoda pisarka.
Sibylle Berg urodziła się w Weimarze. W NRD pracowała jako aktorka w teatrze lalkowym. Po wyjeździe do Niemiec Zachodnich studiowała oceanografię i nauki polityczne. Zadebiutowała w 1997 roku książką Ludzie szukają szczęścia i umierają ze śmiechu (wyd. pol. 2012). Pierwszym tekstem teatralnym była sztuka Helges Leben (2000). Współpracowała z takimi reżyserami jak: Niklaus Helbling, Sebastian Nübling czy Hasko Weber. Obecnie należy najbardziej znanych współczesnych dramatopisarek i autorek w niemieckojęzycznym świecie. Ma na swoim koncie 27 sztuk teatralnych i 15 powieści, pisze też słuchowiska, teksty piosenek oraz felietony. W 2019 roku Sibylle Berg otrzymała Swiss Book Prize za swoją ostatnią powieść GRM – Brainfuck, a rok póżniej Grand Prix Literature, najwyższą nagrodę przyznawaną przez Szwajcarię za twórczość literacką. W Niemczech wyróżniono ją Nagrodami: Else Lasker-Schüler (2016) i Bertholta Brechta (2021).
Svenja Viola Bungarten urodziła się w 1992 w Koblencji, absolwentka kierunku scenopisarstwo na Uniwersytecie Sztuk w Berlinie. W 2016 za libretto do opery Post Nuclear Love otrzymała nagrodę „Berliner Opernpreis”. Jej sztukę Bonn ist eine Stadt am Meer prezentowano w ramach przeglądu „Autorentheatertage” w Berlinie. Od roku 2019 jest członkinią ruchu Ministerium für Mitgefühl (Ministerstwo Współczucia) oraz współzałożycielką kolektywu Die Antagonist*Innen. W sezonie 2020/21 była autorką rezydentką w Theater Koblenz. Jej sztuka Maria Magda otrzymała w 2021 roku główną nagrodę festiwalu „Heidelberger Stückemarkt”.
Rebekka Kricheldorf urodziła się we Fryburgu Bryzgowijskim w 1974 roku, studiowała języki romańskie oraz scenografię. Napisała około 30 tekstów teatralnych, które wystawiane były, m.in. Staatstheater w Kassel, Deutsches Theater w Getyndze, Deutsches Schauspielhaus w Hamburgu, Staatstheater w Norymberdze czy Deutsches Theater w Berlinie. Otrzymała kilka stypendiów i nagród, m.in. Nagrodę Wydawców i Nagrodę Publiczności na festiwalu Stückemarkt w Heidelbergu (2002), Nagrodę im. Heinricha von Kleista (2003) oraz przyznawaną w Kassel Nagrodę dla Literatury Komediowej (2010). Jako aktorka sztuk brała też udział w ważnych festiwalach prezentujących teksty teatralne, m.in. „Stücke” w Mülheim czy „Autorentage” w Berlinie. Jej pierwsza powieść „Lustprinzip” (Zasada przyjemności) została opublikowana w lutym 2021 roku.
Iwona Nowacka, tłumaczka, kuratorka projektów teatralnych i literackich. Studiowała filologię germańską i literaturoznawstwo na Uniwersytecie A. Mickiewicza w Poznaniu oraz Universita degli Studi w Maceracie (Włochy). Tłumaczy teksty teatralne dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Stypendystka Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej (2012), Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2013) i dwukrotnie Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego (2014 i 2016), Künstlerhaus Lukas w Ahrenshoop (2017), programu Fundacji S. Fischer „Schritte” w Literarisches Colloqium w Berlinie (2017), KulturKontakt Austria w Wiedniu (2018).
Lisette Buchholz urodziła się w Ludwigshafen nad Renem w 1950 roku. Studiowała slawistykię psychologię i germanistykę, a następnie przez rok pracowała jako nauczycielka języka niemieckiego w Instytucie Goethego w Rovaniemi (fińska Laponia). W roku 1983 założyła w Mannheim wydawnictwo persona zajmujące się literaturą i historią współczesną, ze szczególnym uwzględnieniem literatury emigracyjnej 1933-45. Obecnie pracuje jako wydawczyni i niezależna redaktorka.
Anna Dżabagina, doktora, historyczka literatury, absolwentka Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, adiunktka w Instytucie Literatury Polskiej tamże. Publikowała między innymi na łamach „Tekstów Drugich”, „Pamiętnika Literackiego” i „Didaskaliów”. Wydała edycję debiutanckiego tomu „Głód życia” Eleonory Kalkowskiej (Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2016), jest też autorką monografii „Kalkowska. Biogeografia” (Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki, 2020).
Spotkania z autorkami niemieckimi będą tłumaczone symultanicznie na język polski.
Wstęp na wszystkie wydarzenia jest bezpłatny.
